Zoete aardappel of bataat, koningskaars.

 Het komt door de regen dat ik nu binnen moet zitten. Er valt zoveel vocht naar beneden, dat je buiten  in een ommezientje doorweekt bent.
Vanmorgen vroeg was het even heerlijk werken in de tuin en ik heb er de ene na de andere emmer met planten op ongewenste plekken van af gewied.  
In het vroege voorjaar had ik zonder enige kennis een halve zoete aardappel in de grond gepoot, om te kijken of het wat werd. Drie weken geleden stond er opeens een toefje boven de grond. Een beetje donker, mooi gevormd blad met ergens aan de rand een zelfde blad maar dan groen van kleur. Ik ben meteen gaan zoeken of het echt om de zoete aardappel ging of dat er iets anders op die plek was opgeschoten. Het was echt de zoete bataat, zo leerde ik. De plant heet ook bataat. Leuke naam! Van lagere temperaturen dan 18 graden C houd de plant niet en ook niet van veel regen. Ondanks dat ik dat niet in de gaten had, is het gewas toch opgekomen. Ik heb er maar gauw een grote stolp, die aan de bovenkant met een schroefdop open kan, overheen gedaan, bij kou regen . Nu schuilt de bataat onder de stolp voor de regen. Onze dochter, die in Israël, het land van melk en honing,  gewoond heeft, haalde ze in grote aantallen uit haar tuin. Zelf had ze ze niet gepoot, Dat hadden de vorige bewoners nog gedaan. Zij oogste de knollen voor het tweede keer. 

Nog een opmerkelijke plant in de tuin, door een lengte van minstens drie meter, is de Koningskaars, met meerder vertakkingen. We hebben ieder jaar wel koningskaarsen in de tuin en lange ook, maar deze doet het wel extreem goed.

Petroleumstellen

Waar moet je opletten bij een impuls aankoop van een petroleumstel.

Drie petroleum stellen, heb ik vorig jaar weggegeven aan mensen die er bang voor waren, dat het dure gas, waarop ze kookten te prijzig zou worden.
Een groene driepits Beccon, ging mee met de dochter naar Schotland, voor haar cottage ver van de bewoonde wereld, waar ze geen gas, elektra, noch stromend water heeft.
Een driepits creme kleurige Haller en een grijs gewolkte tweepitter gingen naar andere familieleden.
Geen moment heb ik spijt gehad van het weggeven, ik had immers weer ruimte gewonnen.

Een paar weken terug, zag ik in een kringloopschuur 'voor het goede doel', een mooi gaaf, compleet, maar merkloos tweepits stelletje staan.  Ik bedacht me geen moment en kocht het dingetje voor € 3.95. Uitzonderlijk goedkoop. Er zat een bijna opgebrand stuk lont in, waar ik nog even mee kon uitproberen. Dat ging prima. Ik merkte wel dat het mechanisme om de lont hoger of lager te draaien niet erg meewerkte. 

Voor twee nieuwe lonten ging ik naar Elburg, 

https://www.eefenco.nl/producten-kwaliteit-van-vroeger

De kosten €2.50 per stuk. Ik kreeg goede raad mee. Eerst de lonten een tijdje in de olie leggen en dan in de houders doen. Dat zou minder walm geven. Dat heb ik gedaan. Maar met geen mogelijkheid kon ik de lonten daarna in de houders krijgen. Er zat roest op het mechanisme en de tandjes kregen geen vat op het lont. Aan de andere kant van de tandjes, zaten vastgeroeste ronde spijltjes en die draaiden niet mee, Wat ik ook probeerde, het lukte niet.
Ik wist dat de snuffelhal in Elspeet nogal gespecialiseerd is in dat soort nostalgische apparaten. En ja hoor. De meeste waren één pits, maar er stond ook een gave tweepitter tussen. Er was wel een knopje af, maar de wieltjes draaiden wel en ook het bovenste rooster ontbrak. Bij veel oliestellen ontbreekt het bovenste rooster, dat is van gietijzer en valt door de brosheid van het materiaal gauw stuk. Met weinig moeite, zouden in dit apparaatje, nieuwe lonten gedraaid kunnen worden en het rooster van de ene zou ik op de andere kunnen leggen. De prijs was € 15.00. Maar.... er stond er eentje naast me, die het met de aankoop niet eens was. Onder het motto: 'bezit van de zaak, eind van  vermaak', ging de aankoop niet door. De verkoper gaf nog het advies om de verroeste onderdelen in de petroleum te leggen. De brandstof 'Farmlight lampenolie', werd me aanbevolen door iemand anders. Bij Eef en Co verkopen ze nog een betere, de beste kwaliteit, maar die is ook duurder. Het hele zaakje heeft het weekend in de olie gelegen en vanmorgen was het mechanisme van één pit los, voor de andere heb ik tussen het gereedschap een busje kruipolie gevonden en dat erop gespoten. Hopelijk is die morgen ook los. 
De bedoeling is om de equipage buiten te gebruiken. Oliestellen walmen altijd een beetje en de keuken muren en plafonds worden er grauw van.

Vroeger werd er met de grote schoonmaak, elke één tot twee jaar, witkalk op de muren gestreken en het was weer netjes. Maar dat gaat in deze tijd niet meer zo. Er zit een tankje met brandbaar petroleum onder het toestel. Bij brand, zand erover en geen water. 

 

Myrrhis odorata (Sweet cicely) rond een Schotse cottage

 Vanmorgen heeft het hier gestortregend. Regenwatertonnen zitten nu weer propvol. We kunnen weer spoelen en wassen, dweilen en schrobben, zonder een aanslag te hoeven doen op het kostbare leidingwater. Zeker niet alleen, omdat de prijs een paar cent verhoogd wordt, het mooie schone water is hier al eeuwen geleden als regen gevallen. Geleidelijk diep in de bodem gezakt en door de stroming door zand en steen naar beneden goed gefilterd tot mooi schoon drinkwater, dat nu opgepompt kan worden door het waterleiding bedrijf. Wij zijn er graag heel zuinig op. We hebben respect voor water. Mijn vader heeft me dat bijgebracht.
Mijn ouders hadden een boerderij en het water werd opgepompt uit de wel. We moesten er zuinig op zijn. Lieten we de kraan zinloos of hard stromen en Pa zag dat, kwam hij erbij en draaide de kraan dicht. 'Laat dat mooie schone water niet zomaar wegstromen', zei hij dan.
Vrijdag zat onze keukenafvoer verstopt. Met de waterstofzuiger heb ik de prut eruit gezogen, via het putje in de gootsteenbak. 
Na de rijke regenval van vanmorgen, heb ik er een paar emmers regenwater doorheen laten stromen. De afvoer liep weer als een machinetje.
Op dit moment schijnt de zon, hopelijk droogt de nattigheid snel een beetje op.

Vorig week kregen we een app van de dochter, die bij haar property met een bouwvallige cottage erop, ergens ver van de bewoonde wereld in Schotland, stond te genieten van een heerlijke frisse kruidengeur. 
'Zo te zien heb jij die kruiden ook in de tuin, ik word zo blij van die geur, mijn hele huis ruikt ernaar'. schreef ze. 'Maar ik durf het niet goed aan om ze te eten'.
Ik heb haar toen uitgelegd, dat als het kruid naar anijs rook bij kneuzing, ze het gerust kon eten.
Een fijne geur doet een mens zeker ook heel goed. Dus daarvoor kun je de bladeren al plukken en in huis hangen.
Nadat ze de geurproef genomen had, beaamde ze dat de plant sterk naar anijs rook.
Hoe het kruid bij haar cottage beland is wist ze niet.
Sweet Cicely (Myrrhis odorata) heet de plant in het Engels.
Ze was erg enthousiast en ze zou een stuk wortel uitgraven, om die bij haar appartement in de stad Edinburgh te herplanten. 

Uitzicht vanuit de cottage.
Weilanden gaan naadloos over in heidevelden.

Om de geur alleen al is het de moeite waard, maar het erg gezonde kruid is ook lekker door soep, salade en ander eten. Je kunt ermee zoeten. Zelf kook ik een tak mee door rabarber en andere zurige producten, waar een hoeveelheid suiker aan toegevoegd moet worden, het bespaard de helft aan suiker. En weer het gaat niet om de centen, maar zoveel suiker toevoegen is niet gezond.
Verder heeft de plant nog een verrassing. Behalve de gezondheidsvoordelen en de geur kun je er ook fijne likeur van maken.
Hier een aardig artikel over Sweet cicely. 

Melk- kruudmoes heerlijk en gezond gegeten

 Vanmorgen vroeg zag ik dat het hard nodig was om de tuin  eens onderhanden te nemen. Als de kinderen komen om Moederdag te vieren, zouden ze onmiddellijk zien dat wij het werk niet erg best meer aankunnen en dat willen we voorkomen. :-). Het wieden vlotte ongekend. De gft afvalcontainer ging mudvol aan de weg. 
Om half elf bedacht ik dat ik nog niets had geregeld voor de warme maaltijd, die we meestal tussen twaalf - en één uur gebruiken. 
De roomse kervel (Myrrhis odorata) stond er prachtig bij en het leek me een goed idee om een pan met melk- of kruudmoes te koken. (Hier het recept).   Maar ik had geen gort in de week gezet en ook geen worstje uit de diepvries gehaald. Mans wenst dat er een klein en fijn stukje verse worst of harde worst doorheen gekookt wordt voor de ziltige smaak, die prettig combineert met het zoet van de rozijnen. De smaken moeten 'trouwen" met elkaar, door samen te koken. Beter voor de smaak is nog om het gerecht een paar uur te laten staan of de volgende dag te eten. 

In de voorraadkast stond parelgort, die heb ik toen maar goed afgespoeld, in een pan gedaan en met royaal water aan kook gebracht. Het lukte, met ongeveer drie kwartier was de gort gaar en het bevroren verse worstje erin ook. Het was een gok, maar van nu en voortaan weet ik dat weken van parelgort niet heel nodig is. Die parelgort had ik gekocht bij de gezondheidswinkel. 
De halve liter boeren-karnemelk had ik meteen, toen de gedachte door me heen schoot om dit gerecht te koken, uit de koelkast gezet, om op kamertemperatuur te komen. 
Behalve de kervel, citroenmelisse en witte munt had ik ook zevenblad (hanenpoten) geplukt en het blad mee gehakt in het kruidenmengsel. Op het eind van het kookproces ging dit mengsel (moes) erbij in de pan. 
Na het toevoegen van de kruiden was het spannend om de karnemelk ongeschift door de warme brij te gieten, maar dat lukte door heel goed te roeren. Bieslook kan er rauw bij gegeten worden.
Het gerecht was verrukkelijk. 

Geniet van dit eeuwenoude, gezonde gerecht.

Witte munt

Citroen melisse

Myrrhis odorate ( roomse kervel)

Een eeuwenoud streekgerecht met Myrrhis odorato ( roomse kervel) als één van de hoofdbestanddelen.

In de steek ( Veluwe, IJsselstreek, Overijssel)  bekend onder de naam kruudmoes of melkmoes. 

In onze woonplaats, is de naam; melkmoes gangbaar.

Het gerecht is heel gezond en smakelijk door de kruiden met karnemelk en gort. 
Het kan met een worst erin gegeten worden, maar het kan ook goed zonder. 

Het recept voor 4 pers.

0,6 ltr. water. 220 gr. gewone (parel) gort. Kan zelfs met kant en klaar gekochte gortepap.	die moet een nacht weken.
Harde worst of rookworst, of spek.	Vlees hoeft er niet in.
300gr. Rozijnen en krenten.	Op het laatst meekoken.
1 liter karnemelk. Zure room mespuntje zout	Lekker is boerenkarnemelk. Niet meekoken. Iets zure room of roomboter is lekker, maar hoeft niet.

Kook de gort en eventueel de worst  in ruim water. De gort zwelt. Het is de bedoeling dat het een soort dikke maaltijdsoep wordt.

Reken erop dat er ook nog een behoorlijke scheut karnemelk bij komt.

Misschien iets zout toevoegen, vooral als er geen vlees bij gegeten wordt.

Op het laatst de fijngesneden kruiden ( zie hieronder) toevoegen en heel even mee laten opwarmen.

Het gerecht kan ruim van te voren gekookt worden, want het hoeft niet persé warm te zijn.

De karnemelk kan zonder risico op schiften, bij de afgekoelde substantie gedaan worden. Moet het toch vanwege de haast door de hete brij geroerd worden, zorg dan dat de karnemelk op kamertemperatuur is, er langzaam gietend en snel roerend aan toegevoegd wordt.

Bepaal zelf de dikte, door er meer of minder bij te gieten. ( karnemelk en /of water)

De kruiden.

Veel kervel (Myrrhis odorata). = essentieel. (± 6-8 grote takken)

En verder, kruiden; afhankelijk wat er in de tuin groeit.

Zelf heb ik op dit ogenblik wat citroenmelisse en bieslook in de tuin

Verder kan er nog door:. 

Bieslook

Kruizemunt e.a. muntsoorten.

Salie.

Peterselie.

Citroenmelisse.

Tijm.

Komkommerkruid.

Zwarte bessenblad.

Basilicum.

Dille.

Venkel.

Brandneteltoppen.

Bieslook, fijn gesnipperd op het bord. Iets kaneel is niet origineel, maar wel lekker en heel gezond.
Bruine bonen, heel soms in bepaalde streken werden er ook bruine bonen aan toegevoegd.

Het recept is erg plooibaar. 

Omdat vroeger in het prille voorjaar niet over verse groentes beschikt kon worden, was deze vroeg uitlopende kervelsoort een welkome verschijning in de kruidentuin. Vanwege het hoge vitamine C gehalte, voorkwam men door het eten van het kruid, de gevreesde scheurbuik. Naarmate er meer kruiden bovengronds verschenen, werd het recept steeds rijker.

Door de eeuwen heen heeft elke generatie er wel iets aan veranderd. 

Denk maar niet dat mijn voormoeders basilicum in hun tuintje verbouwden, maar ik vind het lekker erdoor.

Ze deden er grote rozijnen met pit in. Die zijn nu niet meer te koop. 

De laatste keer dat ik het gerecht kookte, had ik er een restje witte bonen in tomatensaus van de vorige dag door heen geroerd, waar weer bonenkruid, karwijzaad en kardemom aan toegevoegd waren. Het smaakte heerlijk. Bruine bonen erdoor vind ik niet lekker, vanwege de harde bast. Het is dus een gerecht om naar eigen smaak te plooien. Altijd lekker, of het nu warm, lauw of koud gegeten wordt. Gemakkelijk de vorige dag te bereiden. Men beweerd zelfs dat, als het een nacht over staat, de smaak nog meer tot zijn recht komt.
Zelfs dan kan men het voorzichtig weer (iets) opwarmen of gewoon koud eten.

Kant en klaar gekochte gortepap kan, indien gewenst,  opgewarmd worden. Kruiden fijn snijden en samen met de gewassen en gewelde rozijnen, even blancheren ik kokend water.


Uw opmerkingen, aanvullingen, ideeën of smaak ervaring bij het eten van melk- kruudmoes, zijn van harte welkom. 

Trappen, werken en in de bloei.

 Het werk wacht wel even, dachten we vanmorgen vroeg, toen we het weerbericht bekeken. Eerst maar eens naar buiten op de fiets, de prachtig uitlopende natuur in. Dit is onze enige kans vandaag om een zonnige en droge tocht te maken, door de bossen. Die trip ging vanaf ons huis, over binnendoor weggetjes en fietspaden. Het waaide nogal, maar in de luwte van de bomen, merk je veel minder van de wind. We fietsten het dorp uit over het betonnen fietspad naar de Zandenplas, onder het snelwegviaduct door naar de Waskolk. Vandaar naar Nieuw Soerel (camping ANWB) en terug naar Nunspeet langs de Eperweg, die om de één of andere reden voor het doorgaand autoverkeer steeds maar afgesloten is. Heerlijk een uurtje genieten van de pittige morgenlucht en het fris uitlopende jong groen van de bomen. 

Weer thuis aangekomen, ben ik meteen de tuin ingedoken, om voor de regen nog zoveel mogelijk te doen. Ook dat is aardig gelukt. Tegen elf uur vielen de eerste druppels. Maar vanmiddag ging het echt hard regenen. De lege regenton, die ik vanmorgen had schoongemaakt, stroomt nu een paar uur later weer over. Fijn voor doorspoelen van de wc, het doen van de was en voor de schoonmaak. Regenwater is heerlijk zacht, er hoeft weinig tot geen schoonmaakmiddel bij. De was doe ik wel met iets azijn en soda en op 95 graden voor de "witte was". 

Driekleur viooltjes (Viola tricolor)

Stinkende gouwe.

De eerste Myrrhis odorata bloem.

Eerste bloemen in het jonge seringen boompje.

 

Ik had gedacht in een gat te zullen vallen na een mooie stille week, vorige week en na hele fijne Paasdagen.
Maar vanmorgen was er zoveel werk te doen dat ik niet wist hoe ik dat allemaal in één morgen kon afkrijgen. Eerst heb ik maar een partij van dat werk verzet en daarna ben ik de fiets opgestapt om een uurtje te fietsen. Het was er ideaal weer voor en vanmiddag gaat het naar verwachting regenen. Ik wist dat de krentenbomen in de bossen, bijna of helemaal in bloei zouden staan.  Dat geeft een prachtige aanblik, alsof een witte sluier door de bomen hangt. En de witte bloesems begonnen inderdaad los te komen. Een mooie rit langs de Waskolk. Af en toe met de fiets aan de hand, vanwege het mulle zand. Maar die mulheid valt nu erg mee, omdat er zoveel regen is gevallen. Ook de Waskolk was een grote plas geworden. 
Ik besefte dat ik daar alleen stond in stille eenzaamheid. Het landschap heb ik even op me inlaten werken. Die goede oude tijd toen schepers hun schapen wasten in de kolk, de dag voor ze geschoren werden, toen huisvrouwen er hun was spoelden. Met volgeladen kruiwagens sukkelden ze kilometers over de heidepaadjes en als het karwei gedaan was weer terug. Als ik de route loop met een wandelapp geeft de teller acht kilometer aan voor heen en terug. Ik voel me bevoorrecht met een wasmachine. 

Vanmiddag was het tijd om aardappels te poten. De regen bleef nog even weg en de zon scheen. We hebben elkaar geholpen om de bolletjes in kuiltjes in de grond te leggen. Volgens mijn man zijn het Frieslanders. Toen de klus geklaard was kwam de regen. War aardappels poten betreft zijn we er nog niet, We hopen morgen verder te gaan met een ander soort.