Zoete aardappel of bataat geoogst

Van de zoete aardappel, waarvan ik twaalf juli een halve had gepoot, daarvan heb ik nu de jonge vruchten geoogst. 

Veel verwachting dat er wat van groeien zou, had ik niet bij het poten en ik was het al min of meer vergeten, toen er toch tot mijn verrassing, iets op die plek ging groeien. Prachtig blad kwam er tevoorschijn. Stengels ervan gingen over de grond kruipen. Een mooie plant.

Vorige week ben ik begonnen met de oogst.
Ik moest tot drie keer de grond omwoelen, voor ik de hele oogst binnen had.
De eerste spit, was te oppervlakkig, leverde zo weinig op, dat we er alleen maar van konden proeven. Heerlijk smaakten ze. 
Een paar dagen later zag ik nog wat oranje knolletjes boven de grond uitsteken. Die heb ik er met blote handen uit getrokken. Weer wat worteltjes om alleen maar van te proeven en weer heerlijk van smaak. Veel lekkerder dan de gekochte. De moederplant was ook gewoon gekocht op de markt.
Vandaag heb ik de grond maar eens dieper ondersteboven gespit en warempel, er kwam een flinke handvol kleine wortels naar boven. 

In mijn verbeelding had ik me vaak ingedacht, dat de oogst misschien wel net zo goed zou verlopen, als bij mijn dochter in Atlit (Israël). Ze groef in de grond en schudde wel voor vele maaltijden in één keer naar boven. Helaas ging dat bij mij niet zo. Al met al oogstte ik één kleine maaltijd voor twee personen.
Toch hoop ik het volgende seizoen het nog eens te proberen, maar dan eerst goed te bemesten en vroeger te beginnen met voorbereiden en aanplanten.

Op pad met gort

 Af en toe onder de parasol, met een bak water om te drinken. En niet anders dan water, daarmee hou je het vol, met deze warme temperatuur.
Gisteren waren we "op pad in Oene'. Een prachtig evenement, langs diverse bedrijven, ateliers en musea.
Zelfs een kleine melkfabriek. We zagen een meisje, die al haar derde grote ijstoeter had weten te bemachtigen. Maar dat vond oma niet goed. Oh, wat leek het me heerlijk om daar eens langs te likken. 
Onze afspraak is alleen water drinken en geen lekkere zoetigheid. Of het daardoor komt dat we niet zoveel last van de warmte hebben, wie zal het zeggen? 
Op ons pad in Oene, liepen we in de aardbeientuin tegen een stand van een zuivelbedrijf uit Welsum aan, met allemaal lekkere zelfgemaakte zuivel. We hebben er van die heerlijke dikke  karnemelk gekocht. Die is ook dorstlessend. 
Met die karnemelk heb ik vanmorgen het zomer streekgerecht 'kruudmoes' maar eens weer gekookt.
De karnemelk proefde  heerlijk romig erdoor.
Gort is de stevige hap, de basis van het gerecht. Maar hoe gezond is gort nu eigenlijk?
Nou zo te lezen had men vroeger, toen gort veel meer gegeten werd, de vitamine preparaten niet zo nodig.

Zoete aardappel of bataat, koningskaars.

 Het komt door de regen dat ik nu binnen moet zitten. Er valt zoveel vocht naar beneden, dat je buiten  in een ommezientje doorweekt bent.
Vanmorgen vroeg was het even heerlijk werken in de tuin en ik heb er de ene na de andere emmer met planten op ongewenste plekken van af gewied.  
In het vroege voorjaar had ik zonder enige kennis een halve zoete aardappel in de grond gepoot, om te kijken of het wat werd. Drie weken geleden stond er opeens een toefje boven de grond. Een beetje donker, mooi gevormd blad met ergens aan de rand een zelfde blad maar dan groen van kleur. Ik ben meteen gaan zoeken of het echt om de zoete aardappel ging of dat er iets anders op die plek was opgeschoten. Het was echt de zoete bataat, zo leerde ik. De plant heet ook bataat. Leuke naam! Van lagere temperaturen dan 18 graden C houd de plant niet en ook niet van veel regen. Ondanks dat ik dat niet in de gaten had, is het gewas toch opgekomen. Ik heb er maar gauw een grote stolp, die aan de bovenkant met een schroefdop open kan, overheen gedaan, bij kou regen . Nu schuilt de bataat onder de stolp voor de regen. Onze dochter, die in Israël, het land van melk en honing,  gewoond heeft, haalde ze in grote aantallen uit haar tuin. Zelf had ze ze niet gepoot, Dat hadden de vorige bewoners nog gedaan. Zij oogstte de knollen voor het tweede keer. 

Nog een opmerkelijke plant in de tuin, door een lengte van minstens drie meter, is de Koningskaars, met meerder vertakkingen. We hebben ieder jaar wel koningskaarsen in de tuin en lange ook, maar deze doet het wel extreem goed.

Myrrhis odorata (Sweet cicely) rond een Schotse cottage

 Vanmorgen heeft het hier gestortregend. Regenwatertonnen zitten nu weer propvol. We kunnen weer spoelen en wassen, dweilen en schrobben, zonder een aanslag te hoeven doen op het kostbare leidingwater. Zeker niet alleen, omdat de prijs een paar cent verhoogd wordt, het mooie schone water is hier al eeuwen geleden als regen gevallen. Geleidelijk diep in de bodem gezakt en door de stroming door zand en steen naar beneden goed gefilterd tot mooi schoon drinkwater, dat nu opgepompt kan worden door het waterleiding bedrijf. Wij zijn er graag heel zuinig op. We hebben respect voor water. Mijn vader heeft me dat bijgebracht.
Mijn ouders hadden een boerderij en het water werd opgepompt uit de wel. We moesten er zuinig op zijn. Lieten we de kraan zinloos of hard stromen en Pa zag dat, kwam hij erbij en draaide de kraan dicht. 'Laat dat mooie schone water niet zomaar wegstromen', zei hij dan.
Vrijdag zat onze keukenafvoer verstopt. Met de waterstofzuiger heb ik de prut eruit gezogen, via het putje in de gootsteenbak. 
Na de rijke regenval van vanmorgen, heb ik er een paar emmers regenwater doorheen laten stromen. De afvoer liep weer als een machinetje.
Op dit moment schijnt de zon, hopelijk droogt de nattigheid snel een beetje op.

Vorig week kregen we een app van de dochter, die bij haar property met een bouwvallige cottage erop, ergens ver van de bewoonde wereld in Schotland, stond te genieten van een heerlijke frisse kruidengeur. 
'Zo te zien heb jij die kruiden ook in de tuin, ik word zo blij van die geur, mijn hele huis ruikt ernaar'. schreef ze. 'Maar ik durf het niet goed aan om ze te eten'.
Ik heb haar toen uitgelegd, dat als het kruid naar anijs rook bij kneuzing, ze het gerust kon eten.
Een fijne geur doet een mens zeker ook heel goed. Dus daarvoor kun je de bladeren al plukken en in huis hangen.
Nadat ze de geurproef genomen had, beaamde ze dat de plant sterk naar anijs rook.
Hoe het kruid bij haar cottage beland is wist ze niet.
Sweet Cicely (Myrrhis odorata) heet de plant in het Engels.
Ze was erg enthousiast en ze zou een stuk wortel uitgraven, om die bij haar appartement in de stad Edinburgh te herplanten. 

Uitzicht vanuit de cottage.
Weilanden gaan naadloos over in heidevelden.

Om de geur alleen al is het de moeite waard, maar het erg gezonde kruid is ook lekker door soep, salade en ander eten. Je kunt ermee zoeten. Zelf kook ik een tak mee door rabarber en andere zurige producten, waar een hoeveelheid suiker aan toegevoegd moet worden, het bespaard de helft aan suiker. En weer het gaat niet om de centen, maar zoveel suiker toevoegen is niet gezond.
Verder heeft de plant nog een verrassing. Behalve de gezondheidsvoordelen en de geur kun je er ook fijne likeur van maken.
Hier een aardig artikel over Sweet cicely. 

Melk- kruudmoes heerlijk en gezond gegeten

 Vanmorgen vroeg zag ik dat het hard nodig was om de tuin  eens onderhanden te nemen. Als de kinderen komen om Moederdag te vieren, zouden ze onmiddellijk zien dat wij het werk niet erg best meer aankunnen en dat willen we voorkomen. :-). Het wieden vlotte ongekend. De gft afvalcontainer ging mudvol aan de weg. 
Om half elf bedacht ik dat ik nog niets had geregeld voor de warme maaltijd, die we meestal tussen twaalf - en één uur gebruiken. 
De roomse kervel (Myrrhis odorata) stond er prachtig bij en het leek me een goed idee om een pan met melk- of kruudmoes te koken. (Hier het recept).   Maar ik had geen gort in de week gezet en ook geen worstje uit de diepvries gehaald. Mans wenst dat er een klein en fijn stukje verse worst of harde worst doorheen gekookt wordt voor de ziltige smaak, die prettig combineert met het zoet van de rozijnen. De smaken moeten 'trouwen" met elkaar, door samen te koken. Beter voor de smaak is nog om het gerecht een paar uur te laten staan of de volgende dag te eten. 

In de voorraadkast stond parelgort, die heb ik toen maar goed afgespoeld, in een pan gedaan en met royaal water aan kook gebracht. Het lukte, met ongeveer drie kwartier was de gort gaar en het bevroren verse worstje erin ook. Het was een gok, maar van nu en voortaan weet ik dat weken van parelgort niet heel nodig is. Die parelgort had ik gekocht bij de gezondheidswinkel. 
De halve liter boeren-karnemelk had ik meteen, toen de gedachte door me heen schoot om dit gerecht te koken, uit de koelkast gezet, om op kamertemperatuur te komen. 
Behalve de kervel, citroenmelisse en witte munt had ik ook zevenblad (hanenpoten) geplukt en het blad mee gehakt in het kruidenmengsel. Op het eind van het kookproces ging dit mengsel (moes) erbij in de pan. 
Na het toevoegen van de kruiden was het spannend om de karnemelk ongeschift door de warme brij te gieten, maar dat lukte door heel goed te roeren. Bieslook kan er rauw bij gegeten worden.
Het gerecht was verrukkelijk. 

Geniet van dit eeuwenoude, gezonde gerecht.

Een eeuwenoud streekgerecht met Myrrhis odorato ( roomse kervel) als één van de hoofdbestanddelen.

In de steek ( Veluwe, IJsselstreek, Overijssel)  bekend onder de naam kruudmoes of melkmoes. 

In onze woonplaats, is de naam; melkmoes gangbaar.

Het gerecht is heel gezond en smakelijk door de kruiden met karnemelk en gort. 
Het kan met een worst erin gegeten worden, maar het kan ook goed zonder. 

Het recept voor 4 pers.

0,6 ltr. water. 220 gr. gewone (parel) gort. Kan zelfs met kant en klaar gekochte gortepap.	die moet een nacht weken.
Harde worst of rookworst, of spek.	Vlees hoeft er niet in.
300gr. Rozijnen en krenten.	Op het laatst meekoken.
1 liter karnemelk. mespuntje zout	Lekker is boerenkarnemelk. Niet meekoken.

Kook de gort en eventueel de worst  in ruim water. De gort zwelt. Het is de bedoeling dat het een soort dikke maaltijdsoep wordt.

Reken erop dat er ook nog een behoorlijke scheut karnemelk bij komt.

Misschien iets zout toevoegen, vooral als er geen vlees bij gegeten wordt.

Op het laatst de fijngesneden kruiden ( zie hieronder) toevoegen en heel even mee laten opwarmen.

Het gerecht kan ruim van te voren gekookt worden, want het hoeft niet persé warm te zijn.

De karnemelk kan zonder risico op schiften, bij de afgekoelde substantie gedaan worden. Moet het toch vanwege de haast door de hete brij geroerd worden, zorg dan dat de karnemelk op kamertemperatuur is, er langzaam gietend en snel roerend aan toegevoegd wordt.

Bepaal zelf de dikte, door er meer of minder bij te gieten. ( karnemelk en /of water)

De kruiden.

Veel kervel (Myrrhis odorata). = essentieel. (± 6-8 grote takken)

En verder, kruiden; afhankelijk wat er in de tuin groeit.

Zelf heb ik op dit ogenblik wat citroenmelisse en bieslook in de tuin

Verder kan er nog door:. 

Bieslook

Kruizemunt e.a. muntsoorten.

Salie.

Peterselie.

Citroenmelisse.

Tijm.

Komkommerkruid.

Zwarte bessenblad.

Basilicum.

Dille.

Venkel.

Brandneteltoppen.

Bieslook, fijn gesnipperd op het bord. Iets kaneel is niet origineel, maar wel lekker en heel gezond.
Bruine bonen, heel soms in bepaalde streken werden er ook bruine bonen aan toegevoegd.

Het recept is erg plooibaar. 

Omdat vroeger in het prille voorjaar niet over verse groentes beschikt kon worden, was deze vroeg uitlopende kervelsoort een welkome verschijning in de kruidentuin. Vanwege het hoge vitamine C gehalte, voorkwam men door het eten van het kruid, de gevreesde scheurbuik. Naarmate er meer kruiden bovengronds verschenen, werd het recept steeds rijker.

Door de eeuwen heen heeft elke generatie er wel iets aan veranderd. 

Denk maar niet dat mijn voormoeders basilicum in hun tuintje verbouwden, maar ik vind het lekker erdoor.

Ze deden er grote rozijnen met pit in. Die zijn nu niet meer te koop. 

De laatste keer dat ik het gerecht kookte, had ik er een restje witte bonen in tomatensaus van de vorige dag door heen geroerd, waar weer bonenkruid, karwijzaad en kardemom aan toegevoegd waren. Het smaakte heerlijk. Bruine bonen erdoor vind ik niet lekker, vanwege de harde bast. Het is dus een gerecht om naar eigen smaak te plooien. Altijd lekker, of het nu warm, lauw of koud gegeten wordt. Gemakkelijk de vorige dag te bereiden. Men beweerd zelfs dat, als het een nacht over staat, de smaak nog meer tot zijn recht komt.
Zelfs dan kan men het voorzichtig weer (iets) opwarmen of gewoon koud eten.

Kant en klaar gekochte gortepap kan, indien gewenst,  opgewarmd worden. Kruiden fijn snijden en samen met de gewassen en gewelde rozijnen, even blancheren ik kokend water.

Trappen, werken en in de bloei.

 Het werk wacht wel even, dachten we vanmorgen vroeg, toen we het weerbericht bekeken. Eerst maar eens naar buiten op de fiets, de prachtig uitlopende natuur in. Dit is onze enige kans vandaag om een zonnige en droge tocht te maken, door de bossen. Die trip ging vanaf ons huis, over binnendoor weggetjes en fietspaden. Het waaide nogal, maar in de luwte van de bomen, merk je veel minder van de wind. We fietsten het dorp uit over het betonnen fietspad naar de Zandenplas, onder het snelwegviaduct door naar de Waskolk. Vandaar naar Nieuw Soerel (camping ANWB) en terug naar Nunspeet langs de Eperweg, die om de één of andere reden voor het doorgaand autoverkeer steeds maar afgesloten is. Heerlijk een uurtje genieten van de pittige morgenlucht en het fris uitlopende jong groen van de bomen. 

Weer thuis aangekomen, ben ik meteen de tuin ingedoken, om voor de regen nog zoveel mogelijk te doen. Ook dat is aardig gelukt. Tegen elf uur vielen de eerste druppels. Maar vanmiddag ging het echt hard regenen. De lege regenton, die ik vanmorgen had schoongemaakt, stroomt nu een paar uur later weer over. Fijn voor doorspoelen van de wc, het doen van de was en voor de schoonmaak. Regenwater is heerlijk zacht, er hoeft weinig tot geen schoonmaakmiddel bij. De was doe ik wel met iets azijn en soda en op 95 graden voor de "witte was". 

Driekleur viooltjes (Viola tricolor)

Stinkende gouwe.

De eerste Myrrhis odorata bloem.

Eerste bloemen in het jonge seringen boompje.

 

Maartse viooltjes vinden onze tuin leuk.

Volop genieten we van werken in de tuin. Lekker en gezond in de buitenlucht. We werken ons uit de naad gewoon, met schop en greep en hark. Vanmorgen hebben we pootaardappels aangeschaft. Ze liggen op een tamelijk warme plek. We hopen dat de kiemen zich daar verder gaan ontwikkelen. Traditie bij ons is; aardappels poten op 1 april, maar dan is het 2e Paasdag, daarom zal het wel naar volgende dag verschoven worden, als het weer dan gunstig is. 

De tuin wordt nu klaar gemaakt voor het nieuwe groeiseizoen. We voegen alvasr waar nodig, koemestkorrels toe aan de grond.
Door de hele tuin staan maartse viooltjes (Viola odorata) een stinzenplantje te bloeien. Het is een geurig bloempje dat honing bijen aantrekt. Net als de blauwe druifjes die op het moment ook gaan bloeien.
Van de daslook kunnen we nu oogsten met handen vol.
HIER op Youtube vond ik een leuke video met een recept van stamppot daslook. 

Een randje Maartse viooltjes

Vroege bloei in de tuin

Moe maar voldaan van het bladzuigen vanmorgen, heb ik de tuin maar eens geïnspecteerd op uitgelopen en bloeiende planten. Het eerste maarts viooltje trof ik al bloeiend aan. Vorig jaar was dat veel later.

Een paar jaar terug kreeg ik van één van de kinderen een leuke bak met bloeiende planten.

Een witte cyclaam is wat er van overgebleven is. In weer en wind, behalve bij vorst en felle zon, staat de bak buiten. De plant blijft bloeien.

De winter jasmijn.

Stinkende gouwe (Chelidonium Majus) heeft een mooie rozet gevormd. 

De plant is giftig bij inname. "Ogenklaar" noemde mijn moeder het en dat is zo. 

Het blad zonder wondjes over de gesloten oogleden wrijven, verbeterd het gezicht op den duur.

Als toch iets van het gele sap in de ogen komt, doet dat een paar minuten hevig pijn maar het zakt weer af en daarna is het zicht vaak heel helder. 

Maagdenpalm, (Vinca minor) dit jaar ook vroeger in de bloei.

De dovenetel. 

Daslook (Allium ursinum). Het eerste eetbare, gezonde en smakelijke plantje

Daslook is even gezond als knoflook, maar laat geen geurige adem achter.
Daslook groeit en breidt zich gemakkelijk uit in de schaduw, graag onder een heg. Ze vraagt niet veel maar een beetje kalk in de bodem doet haar goed. Haar standplaats in onze tuin is een niet bemeste zandbodem onder een beuken heg. 

Leven in de taiga

 In het jaar 1978 werden er door twee groepen geologen in Siberië twee belangrijke ontdekkingen gedaan. Een groep ontdekte in de bossen bij Sverdlovsk (Jekaterinburg), de stoffelijke resten van de Tsaren familie.

Miilen verder naar het oosten, aan de bovenloop van de rivier Abakan, ontdekte een andere groep geologen in dat zelfde jaar, de familie Lykov, bestaande uit vijf personen, twee broers twee zussen en de vader. De moeder was al overleden door gebrek aan voedsel. Het gezin leefde in die tijd al 40 jaar verborgen in de taiga, in totale afzondering. Vanuit de helikopter die hen naar hun werkgebied bracht, zag een team geologen, tuinactiviteit aan de oever van de rivier. Ze geloofden hun ogen niet. Ze hebben er een tocht te voet van 15 km. door het woud voor over gehad, om te ontdekken wat ze nu eigenlijk gezien hadden. En werkelijk. ze troffen een schuwe familie aan. Maar die schuwheid duurde niet lang. Toen ze zich wat op hun gemak gingen voelen, tegenover hun ontdekkers, vertelden ze stukje bij beetje hun verhalen. De reden van de vlucht van het ouderpaar was, dat de broer van de man vermoord was, om een verkeerd begrepen iets. Zo waren ze 250 km. van de bewoonde wereld weggevlucht. Het jongste kind Agafja, werd in 1944 in de taiga geboren.

Van het zaai - en pootgoed dat de ouders  nog uit de bewoonde wereld hadden meegenomen, waarmee ze door de jaren heen verder gekweekt hadden, was niet veel meer over dan opmerkelijk goed smakende aardappels en rogge. Roggepap was het favoriete maal van de familie. Ze kookten het in melkachtig sap, die van de cederbomen werd afgetapt. Vee of huisdieren hadden ze niet want daarmee werd de kans op ontdekking vergroot. Verder moesten ze leven van wat de taiga en de rivier aan voedsel opbrachten. Ze hadden geen zout. Erg teleurgesteld waren ze toen ze in een bepaald jaar ontdekten dat de roggeoogst totaal door de muizen was opgegeten. Het volgende voorjaar zagen ze opeens iets opschieten tussen de aardappels, waarbij ze hun adem inhielden. Ja, echt er kwam een rogge-aartje tussen de aardappels omhoog. Het stengeltje werd beschermd en gekoesterd. Toen de aar rijp was, telden ze acht korrels. Die acht korrels werden het jaar daarop weer uitgezaaid en aan het eind van dat seizoen werd een schaal vol geoogst. Na het binnenhalen van de vierde oogst was het weer verantwoord om ervan te eten.

Voor hun aardappels toonden kwekers grote belangstelling, omdat die ondanks de jarenlange doorteelt een goede, zelfs verbeterde smaak hadden gekregen. Het ras werd uiteraard de 'Lykov aardappel' genoemd.

Toen hun ontdekkers, na de winterstop terug kwamen, waren de twee broers en een zus overleden aan longontsteking. Men denkt dat ze besmet zijn geraakt door het contact met de geologen. Vader Karp en zijn jongste dochter Agafja leefden nog.

Nu leeft alleen Agafja (Agaat) als 80 jarige nog eenzaam in de wildernis. Er is veel moeite gedaan om Agafja duidelijk te maken, dat het veiliger voor haar is om op een rustige plek, tussen de mensen te gaan wonen, maar ze is zo vervreemd van de geciviliseerde samenleving, dat dit voor haar onmogelijk is. Dus gaat er af en toe een gezelschap per helikopter met hulpgoederen naar haar toe. Vooral de zorg om haar is groot tijdens de lange winter, wanneer vliegverkeer niet mogelijk is. Er zijn meerdere video's over, hoe ze daar leeft en de mooie natuur rondom haar.

https://www.youtube.com/watch?v=u_shQPzm4HQ
Het boek is geschreven door de Russische journalist; Vasilie Peskov en het heet:'kluizenaars in de taiga'. Dit opmerkelijke en spannende boek is tweedehands nog wel te koop. (Boekwinkeltjes, de Slegte)