Watergruël of krentjebrij

 Is een oude lekkernij op basis van gort. 

Het woord ‘gruwel’ op zijn Nederlands uitgesproken, doet wat griezelig aan, maar het komt oorspronkelijk van het Franse woord 'gruël', wat 'pap' betekend.  Het Hollandse woord 'pap' raakt ook steeds meer in onbruik. Men at vroeger pap, toetje na de maaltijd. Spreekwoord: ik lust er wel pap van.

Gortgerechten werden vroeger algemeen gegeten, men had weinig anders. Gort is een gezonde oude graansoort. Zo jammer dat het  nog maar weinig gegeten wordt.

 https://www.lifeunlimited.nl/gezondheid-voedingsvezels/ 

Gortebrij, brie of pap, noemde men het vroeger. 

Soms kook ik het nog wel eens uit nostalgie. 

Bij het eten ervan om negen uur in de avond, voel ik me alsof ik bij mijn overgrootmoeder aan tafel zit. 

Ik heb haar nooit gekend, maar een portret van haar heb ik aan de muur hangen. Ik weet goed hoe ze eruit gezien heeft. De foto is een jaar voor haar overlijden in 1924 genomen. Mijn moeder vertelde, dat ze erg geleden heeft aan reuma. Op de foto kijkt ze gewoon ernstig, maar als je goed kijkt zie je ook een pijnlijke trek over haar gezicht. Ben blij met de afbeelding, zo heb ik een gezicht bij haar mijn onbekende voor-oma. Met de verdeling van de erfenis van mijn moeder, wilde niemand haar hebben, ik des te gretiger. Ben er dol op te weten hoe mijn voor-familie eruit zag. De vrouw is de moeder van mijn oma, van moeders kant. Mijn zussen en ik dragen dus haar genen, maar we lijken niet op haar. 

Nu terug naar de watergruël.

Hieronder alvast een recept, maar er zijn meer recepten op internet te vinden, onder diverse namen,

zoals: Krentjebrij, besjesgort, watergruwel. 
Zelf neem ik parelgerst uit de gezondheidswinkel. 
Om het suikergehalte terug te dringen, kook een paar takken Myrrhis odorata mee. 

Recept:

100 gram parelgort of parelgerst (eerst een nacht weken)

7.50 ml. water (ik begin met 600ml. Water is gauw genoeg aangevuld)

2.50 ml bessensap
3 Kaneelstokken eventueel naar smaak aanpassen. (gewone kaneel kan ook)

120 gr. krenten en rozijnen

Zout mespuntje ?

Gort gaar koken in het water.

Krenten, rozijnen en kaneelstokje. Even meekoken.

Bessensap.

Suiker, of honing
(Kaneelpoeder?)

Af laten koelen. Als de temperatuur onder de 45 graden C gedaald is kan de honing erbij. 

Dan blijft de voedingswaarde van de honing behouden.
Kan ook gezoet worden met suiker, zelfs stevia, wat niet in elk gerecht even goed smaakt, doet het in watergruel wel goed.
Hier uitleg in het Drentse dialect van de Nedersaksische streektaal en volgens de site een is het een Gronings recept.

https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Krentjebrij

Gortig eten.

 Gisteren hebben we voor de eerste keer van dit seizoen, melkmoes gegeten. Heerlijk, ouderwets. Onze dochter was er en die eet graag natuurlijke voeding. Vlees eet ze weinig en zeker niet in dit gerecht. Zelf ben ik ook  heel matig met vlees. Het mag geen bewerkt spul zijn, zoals worst en altijd van een ambachtelijke vak slager. 

Myrrhis odorata, het hoofdkruid, essentieel voor melkmoes, is bekend onder de naam Roomse kervel of mirrekruid.
In plantenland betekent iets wat rooms is, dat het origineel is en er nooit mee doorgekweekt is. De naam kan ontstaan zijn, omdat na de Romeinse tijd, dus zo ongeveer 20 eeuwen geleden. Romeinse soldaten het kruid op de één of andere manier, meegebracht hebben, over de alpen naar onze streken. Misschien uit voorzorg. In de oudheid en zelfs tot in de vorige eeuw toe, was het een strijd om voedzaam eten te vinden, met voldoende vitamines en mineralen. Roomse kervel heeft dat in zich. Boerengezinnen verbouwden eeuwen, het gezonde kruid in hun groente- en -kruidentuinen, met nog veel andere kruiden. 

Myrrhis groeit overal gemakkelijk. Het hoeft geen zonnige plek te hebben.  Bij een boomstam is een prima plek. Het blad kan geoogst worden vanaf het vroege voorjaar tot in de herfst, wanneer de vorst invalt. Al die tijd groeit het geoogste blad, binnen de kortste keren weer aan, zelfs al wordt het tot de grond toe afgesneden. Hoewel de beste en lekkerste oogst toch wel die van het voorjaar is. Bloeien doet de plant maar één keer per jaar, in deze tijd. Verderop in het seizoen bloeien ze niet meer, ook niet als ze weer uitlopen na het afsnijden.

De gort is gepelde gerst, de vaste beet in de melkmoes.  Tot voor een paar jaar, werd in het gerecht meestal Lassie vluggort gebruikt, maar die is niet meer te koop. Het graan dat nu te verkrijgen is moet eerst een nacht geweekt worden. Ik was dat vergeten toen ik de volgende dag het gerecht graag wilde  koken voor onze dochter. Om half vier in de nacht dacht ik eraan. Dus snel het bed uit, de gort even onder de kraan afgespoeld en met ruim water in de week gezet. Dat was prima op tijd.

Myrrhis en op de voorgrond wittemuntplantjes.

 Vandaag heb ik een baaltje gekocht in een natuurwinkel. Ik had de keus tussen parelgort en parel gerst. Ik heb maar een keer parelgerst genomen i.p. v. parelgort.  Misschien kan ik er wat van uitzaaien in de tuin en zo

zelf wat gerst verbouwen. Hoe het smaakt in gerechten is nog afwachten.

Viool daslook krent en speenkruid.

Na een lange tijd van zorg en spanning, zijn we nu in een rouwperiode beland. Drie weken geleden hebben we onze geliefde schoonzoon aan de dood verloren. 
Het mooie voorjaar zijn we aan het beleven met een grote scheur in ons hart. Er gaat geen moment van de dag voorbij of we denken aan hem en aan onze dochter die nu eenzaam achter blijft. We zijn er wel voor haar en we helpen haar waar we kunnen, maar in het gemis moet ze alleen haar weg zoeken.

Ja, het voorjaar is mooi en zonnig, niet erg warm tot nu toe. Op het ogenblik regent het een beetje, meer het doorweekt de droge grond nog lang niet. Hopelijk komt er nog meer. 

Myrrhis odorata kan al geoogst worden. Een heel gezond kruid, vroeger ook bedoeld als eerste leverancier van vooral vitamine C. Dat was levensnoodzakelijk na de winter en niet in een potje verkrijgbaar. 
Daslook is ook een vroeg gewas. We hebben er al vaak van geoogst. Even gezond als knoflook, maar veel milder van smaak en na consumeren laat het geen adem geurhinder na. 

Myrrhis odorata op de voorgrond en daarachter, tegen  de heg

 aan, de daslook. Het ideale van daslook is, dat het graag in de beschutting staat op een donker plekje. De enige voeding die ik het geef is iets kalk. Verder gedijt de plant het beste op arme grond. In deze tijd bloeit ze, dat kan verwarring opleveren met de giftige lelietjes van dalen. Daslook ruikt bij plukken onmiskenbaar naar look.

Driekleurig viooltje (Viola tricolor)

Een niet veel voorkomend viooltje, die het in onze tuin goed doet. Ze staan op een perkje en verder een stel eenlingen door de hele tuin heen gezaaid. 

Maarts viooltje (Viola odorata) Ook een plantje die ik koester. Ze zijn bijna uitgebloeid, maar wat hebben ze heerlijk geroken! Het was een genot om in de tuin te werken, toen ze in volle bloei stonden, Het woord odorata zegt het al, net als bij Myrrhis odorata.

Nu een paar foto's uit de bossen. De krentenstruiken stonden en staan in prachtige bloei. 

Het loopt wat af.

Speenkruid weerspiegeld zich in een boerensloot. Ook op het platteland is al veel moois te zien, vooral ook pinksterbloemen. 

Enorme stoofperen

Vorige week zagen we bij onze groentehandel enorme Giezer Wildeman stoofperen van wel 500 gram per stuk. Nog nooit heb ik zulke grote peren gezien.
De takken moeten wel enorm doorgebogen hebben en een wonder dat het steeltje het gewicht heeft kunnen dragen.  Voor de aardigheid heb ik er twee meegenomen.
Mooi is de schil niet, maar het model is prachtig. 

Ze deden me denken aan de grappige perenschilderijen van Marius van Dokkum. 

Volgens onderstaande informatie schijnen peren fenomenaal gezond te zijn. 
https://mens-en-gezondheid.infonu.nl/gezonde-voeding/100333-de-geneeskracht-van-peer.html

De openingstijden van 'Groentedokter. Op de website staan verkeerde tijden aangegeven.

Zuivel van de boerderij.

 Eindelijk hebben we vandaag een heldere dag gehad. Het was en is nog steeds koud, maar een beetje vorst is toch fijn en gezond in deze tijd van het jaar.
Volgens mijn vader mocht januari één zomerse dag leveren, februari vier en maart negen. 
Voor de bijen zijn een paar zonnige, droge dagen in december/januari nodig, om zich te ontledigen. Anders moeten ze hun uitwerpselen in de kast laten vallen en dat is niet goed. De gele poepjes zie je vaak  op ramen of op was die buiten te drogen hangt. Als de was nog vochtig is, zuigen ze er water uit om te  drinken. Goed dus voor insecten, als mensen de was buiten te drogen hangen en het houdt hen zelf in beweging.  

Vanmiddag heb ik de kou getrotseerd, om kaas en gehakt te kopen op de familieboerderij. De boerderij wordt stilgelegd, ik schrijf het met pijn in het hart, maar het verkooppunt gaat door.
Een andere bio-boer gaat dat overnemen.
Er zijn meerdere mogelijkheden om in de buurt (5km) boerenmelk etc. te kopen. 

https://lekkerder.nl/melktap-nunspeet#google_vignette
Die heeft het gemak van veel ruimere openingstijden.

Maar ja, de één heeft die wens en de andere weer iets anders. Zoals mensen naar verschillende supermarkten gaan, omdat ze het één hier lekkerder, voordeliger, beter vinden en het ander daar, zo  doen wij dat ook met kopen op het platteland.

Op de familieboerderij hebben ze erg lekkere kaas. De boerderij heeft veel moeten investeren in kruiden-grassoorten, die smaak en goede voedingstoffen aan de producten geven.  
Wij halen ongeveer eens in de drie weken 10 liter melk op één van de boerderijen. Die verpakken we thuis rauw in liter- of anderhalve literboxen of kunststof flessen voor de diepvries. Per gerief halen we ze er weer op tijd uit om te ontdooien. Dat gaat prima, mocht er room boven op drijven, dan schudden we een beetje. 

Biologisch mag in naam mooi klinken, maar wij blijven ook gezond zonder dat predicaat, als het maar van Nederlandse bodem komt.
Supermarkten moesten kort geleden hun biologische groentes terug halen, vanwege de spuiterij met gevaarlijke gifstoffen, daar kunnen we ons lesje weer van leren . 

Gezond gebak

Op maandagmorgen gaat mijn bakker vaak aan de slag. Hij veranderd dan de keuken in een bakkerij. Ik poets dan de plaat en zo heeft hij de tijd en de ruimte om in alle rust zijn gang te gaan. Vanmorgen heeft hij  heerlijke roomboter-zandkoekjes gebakken.
Zijn receptenboeken van de bakkerij heeft hij weggegeven en dus moest hij op internet speuren naar een goed, maar eenvoudig recept.
Ik mocht kiezen en ik heb gekozen voor een recept met granberry besjes. Het is inderdaad een lekker koekje geworden. 
Verder heeft hij nog appelcareé 's gemaakt. Niet helemaal ala Cees Holtkamp, want die gebruikt suiker en dat weren we zoveel mogelijk uit onze voeding. Jonagold appels zijn perfecte appels om mee te bakken. Ze hebben een goede stevigheid en geven voldoende zoetigheid aan appelgebak. In plaats van krenten vinden wij granberries smakelijker dan krenten en er zitten geen kleine pitjes in. 

Jaar weg.

We zijn fysiek even uitgewerkt en we gaan ons nu geestelijk voorbereiden op de jaarwisseling van 2024 naar 2025 alweer. Het eerste kwart van de 21ste eeuw is weer voorbij. Eigenlijk is dat kwart helemaal vol aan het einde van dit jaar. De tijd glipt door onze vingers.

Hier in de plaats wordt er al flink op los geknald. Al  de hele maand december is het raak. We trekken ons er niet zo veel van aan, maar onze Jack Russel heeft het er erg te kwaad mee. Het dier wil niet uitgelaten worden, trekt steeds de riem strak en doet niets. Dus het sanitaire hondengebeuren houden we nu maar in de eigen tuin. Morgen zal het hopelijk weer beter gaan.
Wat we door het geschut, missen om ons huis, is het gefladder van de vogels. Waar die zich verstoppen is een raadsel. Ik denk dat ze diep in de heggen kruipen.
In de tuin is de winterjasmijn (Jasminum nudiflorum)  de enige opvallende mooi geel bloeiende plant  die er te bewonderen is.

er te zien is.

Vanmorgen moest onze schoonzoon naar de spoedeisende hulp en we zitten nu in spanning af te wachten wat het gaat worden. Exact vier jaar geleden werd hij met een ernstig hartinfarct in het Rambam hospitaal in Haïfa in Israël opgenomen. Een bijzonder kundig ziekenhuis. Was het in Nederland gebeurd, was het waarschijnlijk fataal afgelopen. Hoewel hier ook enorm veel medische kennis aanwezig is. We gaan nu dus weer in spanning de drempel over naar het nieuwe jaar. 

Voor iedereen die dit leest een heel gelukkig en gezond 

2025